Forsetar Íslands og puttalingar
Stopular strætisvagnaferðir voru út á Álftanes hér á árum áður. Ekki veit ég hvernig það er í dag en við sem vorum til dæmis á leið út á Álftanesið eða í eitthvert húsanna við Álftanesveg, þurftum oftar en ekki að ganga dágóðan spotta þaðan sem farið var úr vagninum.
Afi og amma bjuggu við Álftanesveginn. Þegar undirrituð kom með vagninum úr Kópavogi var fátt annað í stöðunni en að biðja vagnstjórann að stoppa við Engidal (á mótum Hafnarfjarðarvegar og Álftanesvegar) og ganga þaðan, í hraunjaðrinum meðfram Álftanesveginum, að Hraunborg (húsi áa minna). Enginn var þá göngustígurinn og ljósastaurar fáir (já, þetta var í fornöld, eða í kringum 1990!).
Þarna paufaðist maður og bílarnir brunuðu framhjá, skuggalega nálægt! Og ekki mátti þiggja far með ókunnugum – alls ekki og ekki datt manni það í hug.
Drossía stoppar fyrir veðurbörðum frænkum
Stundum neitaði vagnstjórinn að stoppa við gatnamótin (Engidal); benti illúðlegur á svip á skiltið sem á stóð að bannað væri að tala við vagnstjóra meðan á akstri stæði. Það virtist líka gilda þegar hann var stopp á rauðu ljósi við Engidalinn (því auðvitað hélt maður að þá mætti tala við hann en það var ekki endilega svo).
Jæja, þegar þannig stóð á var ekki um annað að ræða en að fara út á stoppistöðinni sem var til móts við búðina Músík & Sport á Reykjavíkurveginum. Þá varð göngutúrinn tvisvar sinnum lengri.
Einn daginn, þegar stjórinn neitaði að stoppa fyrir okkur frænkum (við vorum um tíu ára gamlar), snarstoppaði glansandi eðalvagn skammt fyrir framan okkur á Álftanesveginum. Bílstjórinn snarbremsaði svo almennilega að hann skransaði (í minningunni var vegurinn enn ómalbikaður þarna í kringum 1991 en maður getur víst ekki munað allt. Bara sumt). Því næst bakkaði hann alveg að okkur frænkunum og staðnæmdist. Farþeginn í aftursæti eðalvagnsins „skrúfaði“ niður rúðuna hjá sér og sagði brosandi:
„Svona, hoppið nú upp í stelpur mínar. Ég skutla ykkur!“
Þarna var á ferðinni frú Vigdís Finnbogadóttir forseti, á stífbónuðum og nánast geislandi (það var auðvitað Vigdís sem fegurðin geislaði af og það hefur smitast yfir í bílinn) Cadillac Fleetwood, árgerð 1982.
Ég „hoppaði“ svo sannarlega. En ekki upp í bílinn, eins og Vigdís bauð… Ég hoppaði nefnilega ÚT Í HRAUN og faldi mig. Logandi hrædd við að þiggja far hjá „ókunnugum“ fylgdist ég með ofurtöffaranum, frænku minni, spjalla við forsetann í rólegheitum og greindi orð og orð á stangli þar sem ég kúldraðist í hraungjótunni við veginn. Þetta heyrði ég:
F: „Jú, ég vil endilega fá far. Það væri alveg frábært. Við erum sko búnar að labba alveg alla leið úr Hafnarfirði. Rosa þreyttar…“
V: Óskýrt og sést benda í áttina að mér (sást greinilega í toppstykkið) „…hún…spyrja?“
Frænka kemur hlaupandi til mín, ég sé að hún er pirruð á mér, og segir: „Komdu! Vigdís er að bíða eftir þér. Hún ætlar að skutla okkur heim!“
Á þessum tímapunkti var þetta orðið æði vandræðalegt; forsetinn prúðbúinn bíður í bílnum, bílar þjóta framhjá og rykið þyrlast yfir forsetabílinn og inn um galopinn gluggann, glerfínn bílstjórinn með spurnarsvip bíður eftir fyrirmælum forseta og tíu ára stúlka virðist eiga samtal við hraungjótu.
Hvernig gæti þetta orðið mikið kjánalegra? Jú, auðvitað gæti einhver ekið aftan á kyrrstæðan forsetabílinn eða eitthvað í þá veru… Eða þá að önnur frænkan færi að vola. Það var einmitt það sem gerðist og ég ætla ekki að segja hvor þeirra það var! En ég hætti nú að skæla korteri seinna (úps!).
Farið afþökkuðum „við“ og mátti ég hlusta á skammir frænkunnar alla leiðina heim.
Já, flottur var hann, forsetabíllinn. Enda þáðu þeir Reagan og Gorbatsjov farið þótt sumir aðrir hafi ekki þorað.
Skutlað upp í Mosó á forsetabílnum
Frú Vigdís vissi sem var, að börn og unglingar þurftu oft að ganga þennan langa „spotta“ frá Engidalnum og út á nesið góða. Bað hún bílstjórann ósjaldan stoppa fyrir puttalingum og kunna eflaust margir góðar sögur af slíkum bíltúrum. Vonandi hoppuðu fæstir ofan í hraungjótu þegar þeim bauðst far með Cadillac Fleetwood.
Önnur saga af Vigdísi og „skutli“ var sögð í útvarpsþætti á Bylgjunni fyrir tæpu ári síðan. Tilefnið var 90 ára afmæli hennar og voru ýmsar skemmtilegar sögur rifjaðar upp í fjölmiðlum þann 15. apríl 2020. Leifur nokkur Guðjónsson sagði frá því þegar hann, 16 ára gamall, fór í starfskynningu til forsetans:
Þetta var árið 1988 og þótti æði sérstök hugmynd hjá ungum manni að vilja fara í starfskynningu (eins og tíðkaðist á síðustu önn nemenda í grunnskóla) til sjálfs forseta Íslands.
Tókst starfskynningin afar vel, að sögn Leifs, og fór vel á með þeim Vigdísi.
Að „vinnudegi“ loknum, maður var jú í vinnunni í starfskynningu og mætti að morgni og vann sína átta tíma, þurfti Leifur ekki að taka strætisvagninn heim: „Svo endaði dagurinn þannig að ég var keyrður heim upp í Mosó á forsetabílnum,“ sagði Leifur í þessu skemmtilega viðtali sem má hlusta á hér.
Árið 1988 var fólk nú almennt ekki með myndavél í vasanum. Ef eitthvað var þá þótti eflaust eðlilegra að vera með „mynd af bílnum í vasanum“ eins og segir í texta dægurlags nokkurs. Því miður, segir í viðtalinu við Leif, voru nágrannar og vinir hans í Mosó ekki úti þegar forsetabíllinn ók upp að húsinu.
Og engar ljósmyndir teknar. Hins vegar var Leifur nokkuð hreykinn þegar hann dró upp staðfestingu frá Stjórnarráði Íslands í skólanum daginn eftir: „Það áttu allir að koma með staðfestingu frá fyrirtækjunum og ég held að ég hafi komið með flottustu staðfestinguna frá stjórnarráðinu, að ég hefði farið í starfskynningu hjá forsetanum.“
Í bíó á Packard ´42
Það er ekkert nýtt að langt sé á milli Engidals og Álftaness. Þannig er það enn og þannig var það líka í forsetatíð Sveins Björnssonar, fyrsta forseta lýðveldisins. Fyrsti forsetabíllinn var af gerðinni Packard, árgerð 1942 og með átta strokka línuvél (meira um hann síðar, kæru lesendur!).
Það er virkilega vel við hæfi að fyrsti forsetinn á fyrsta forsetabílnum hafi verið fyrstur forseta okkar til að bjóða „puttalingum“ far. Rakst ég á dásamlega skemmtilega sögu fyrir skemmstu þegar ég las bók um afar áhugaverða konu. Konan heitir Guðmunda Vigdís Sigurðardóttir Jack, betur þekkt sem frú Vigdís Jack. Fyrir fáeinum dögum varð hún níutíu og tveggja ára gömul og eru sögurnar margar sem hún hefur að segja.
Bókin sem um ræðir kom út í fyrra og heitir: VIGDÍS JACK; SVEITASTELPAN SEM VARÐ PRESTSFRÚ. Höfundur er Gyða Skúladóttir Flinker og m.a. hér má nálgast bókina.
Vigdís segir frá því þegar hún og vinkona hennar voru á leiðinni í bíó í Reykjavík. Þurftu þær að ganga sem leið lá frá Álftanesi að Hafnarfjarðarvegi til að ná þar strætisvagni. Augljóslega engin skyndiákvörðun að fara í bíó hjá þeim vinkonum því þetta er rúmlega fimm kílómetra ganga og ekki býst maður við að strætisvagnar hafi gengið á milli Hafnarfjarðar og Reykjavíkur á tuttugu mínútna fresti þarna árið 1945.
Nema hvað! Skömmu eftir að stúlkurnar höfðu gengið fram hjá afleggjaranum að Bessastöðum kom hinn stórglæsilegi forsetabíll eftir afleggjaranum og staðnæmdist hjá þeim stöllum.
„Hvert eruð þið að fara, ungu dömur?“ mun Sveinn Björsson hafa kallað og stúlkurnar sögðu honum það.
„Ég er líka á leið í bæinn, viljið þið ekki fá far?“ spurði forsetinn og greinir Vigdís svo frá:
„Við hoppuðum upp í bílinn til forseta og bílstjóra hans, þorðum ekki annað en að hlýða, svo feimnar vorum við frammi fyrir valdsmanninum Sveini Björnssyni.
Forsetinn spjallaði við okkur á leiðinni til Reykjavíkur og var afar almennilegur.
Bíllinn renndi upp að bíóinu og þá sagði Sveinn að hann væri að fara á fund, sem yrði líklega búinn um svipað leyti og bíómyndin okkar.“
Bílstjórinn sendur inn í bíóið
Forsetinn var nú ekkert að flækja hlutina, og kunni hann greinilega vel við farþegana (enda engir hraungjótuhopparar eins og sumir).
„Við komum bara og tökum ykkur með heim,“ sagði Sveinn við stelpurnar og bað bílstjórann um að fara inn í bíóið til að spyrja hvenær kvikmyndasýningunni lyki. Segir Vigdís Jack svo frá:
„Þegar sýningunni lauk og við komum út, stóð forsetabíllinn fyrir framan dyrnar og beið okkar. Bíógestir stóðu og fylgdust með hvaða fyrirfólk það væri sem forsetinn væri að sækja. Eflaust hafa þeir verið undrandi að sjá tvo ósköp venjulega stelpukrakka, sem enginn kannaðist við, koma úr bíóinu og setjast í bíl forseta eins og ekkert væri eðlilegra. Ég held að við höfum varla tyllt tánum á jörð í marga daga á eftir, svo ánægðar vorum við með þessa bíóferð og farið sem við fengum í forsetabílnum.“
Ekki bara í „gamla daga“
Auðvelt er að hrapa að ályktunum og hugsa með sér að svona lagað gerist ekki í dag, enda „allt svo miklu betra og alþýðlegra í gamla daga“ eins og oft heyrist sagt.
Alþýðlegur er einmitt orðið sem margir hafa notað í sömu andrá og minnst er á sitjandi forseta: Guðna Th. Jóhannesson. Undarlegt að nota orðalagið „sitjandi forseti“ um Guðna því hann er oftast á fleygiferð. Meira svona „hjólandi forseti“ en auðvitað fer hann ekki allra sinna ferða á reiðhjóli. Þá gæti hann til dæmis ekki boðið puttalingum far!
Fyrir nokkrum árum fóru vinirnir Sölvi Reyr Magnússon og Tristan Marri Elmarsson í sund í Laugardalslauginni. Móðir annars þeirra ætlaði að sækja þá að sundi loknu en henni seinkaði töluvert. Þá gripu þessir 13 ára guttar til sinna ráða, eins og greint var frá á mbl.is á sínum tíma:
„Þegar félagarnir sáu Guðna forseta við laugina, en þar hafði hann verið að afhenda verðlaun á sundmóti, fór Tristan upp að honum og spurði hvort hann gæti skutlað þeim heim. Guðni tók vel í það.“
Stráksi hringdi í móður sína og sagði henni að vera alveg róleg: „Mamma þú þarft ekki að sækja mig, ég kem á forsetabílnum heim eftir smá stund!“
Skömmu síðar sá móðir hans forsetabílinn fyrir utan húsið og, jú, út úr bílnum komu sundkapparnir tveir alsælir.
Sögurnar eru vafalaust mun fleiri og er um að gera að segja þær! Hikið ekki við að senda undirritaðri ábendingar, sögur og hugmyndir á netfangið malin@bilablogg.is.
Umræður um þessa grein